Medische zorg voor chronisch zieken: interview met Lamia Bezer
Lamia Bezer ontwikkelt en coördineert samen met haar team het beleid en de hulpprojecten van Stichting Vluchteling voor vluchtelingen en ontheemden met chronische ziekten.
Ze overdrijft niet als ze zegt dat de chronische, niet-besmettelijke ziektes waar zij zich mee bezighoudt, jaarlijks tientallen miljoenen doden eisen wereldwijd. Zowat iedere burger op aarde heeft ermee te maken, ófwel omdat hij of zij zelf ziek is óf omdat hij of zij iemand kent die lijdt aan bijvoorbeeld diabetes, hiv of hart- en vaatziekten. Aan Bezer en haar team de taak beleid en hulpprojecten te ontwikkelen om vluchtelingen en ontheemden met zo’n aandoening te behandelen en ondersteunen.
Van huis uit is ze traumachirurg, vertelt Bezer. Ze werkte vele jaren in verschillende landen om ervaring op te doen en maakte toen de overstap naar het humanitaire werk, onder andere in Afghanistan, Turkije en Griekenland. Voor Stichting Vluchteling houdt ze zich nu bezig met het opzetten van zorg voor chronisch zieke vluchtelingen en ontheemden, een bijzonder kwetsbare groep waar vaak nog maar weinig voor geregeld is.
Eigenlijk zou ze elke maand een week op het kantoor in Den Haag werken en de rest van de tijd vanuit haar thuiskantoor in Italië, maar door corona is alles anders. Na een verblijf van zes weken in Den Haag in de zomer, is Italië haar uitvalsbasis voor zolang corona heerst. Ze mist collega’s om zich heen, maar het enthousiasme voor haar werk is er geen greintje minder om: haar passie voor het onderwerp spat van het computerscherm af.
“Het is een verwaarloosde crisis”, antwoordt ze op de vraag waarom ze dit werk zo belangrijk vindt, “terwijl het om de meest kwetsbaren onder de kwetsbaren gaat.”
Lamia Bezer
De extra uitdagingen van ontheemden
De situatie van mensen die door oorlogsgeweld, natuurgeweld of door honger en armoede van huis en haard worden verdreven, wordt nog penibeler en levensbedreigender als er ook nog eens sprake is van een chronische ziekte. In kampen voor vluchtelingen en ontheemden is misschien wel insuline te krijgen voor diabetici, maar hoe bewaren ze die als ze geen koelkast hebben? En hoe hou je je bloedsuiker op peil als het voedsel dat daarvoor nodig is – veel groente, bijvoorbeeld – nauwelijks voorhanden is? Hoe kan je hartaandoening goed worden gecontroleerd als er geen geld is om regelmatig naar de kliniek te gaan?
Het is nogal een taak die Bezer op zich genomen heeft. Maar juist de complexiteit spreekt haar aan, zegt ze: “Hulporganisaties zijn vaak op noodsituaties gericht. Hier gaat het om langdurige crises die we met een combinatie van individuele zorg en de inbedding daarvan in de gemeenschap in goede banen moeten leiden. Wat we opzetten, moet ter plaatse wortelen in het systeem. Alleen dan heb je impact die blijvend is.”
Het grotere plaatje
Om een model te ontwikkelen dat wereldwijd toepasbaar is in zeer uiteenlopende omstandigheden, zijn met onze partner Intersos proefprojecten opgezet in Irak en Nigeria en met onze partner Salud par Tur op Curaçao. Bestaande projecten waar een extra component wordt toegevoegd met medische zorg voor chronisch zieken.
In Nigeria loopt het project in een vrij afgelegen gebied, waardoor flink geïnvesteerd is in communicatienetwerken voordat er (online) trainingen voor artsen en verpleegkundigen gegeven konden worden.
In Irak was die infrastructuur er al, aangezien het project wordt uitgevoerd in samenwerking met het Ministerie van Volksgezondheid. De uitdaging was om de continuïteit van de zorg tijdens corona te blijven waarborgen, zoals bijvoorbeeld het op afstand trainen van het personeel.
Op Curaçao speelde de Salud par Tur kliniek een belangrijke rol bij corona, terwijl ze de gebruikelijke gezondheidszorg voor met name Venezolaanse vluchtelingen uitvoerden. Waarvan de meesten uit angst om teruggestuurd te worden naar Venezuela, niet naar de lokale gezondheidszorg durfden te gaan.
“Op deze manier ontwikkelen we modellen die in veel landen kunnen worden gebruikt, we passen ze aan hun context en behoeften aan.”
De omstandigheden zijn soms complex, maar tegelijkertijd noemt Bezer wat ze met Stichting Vluchteling probeert op te zetten ook weer geen ‘hogere wiskunde’. Wat cruciaal is om de projecten te laten slagen, is de zorg voor individuele patiënten te verweven met de gemeenschap. Voor de diabetespatiënt is het belangrijk te weten dat het voor de bloedsuikerspiegel belangrijk is veel groente te eten en weinig granen en rijst, waarna een groentetuinenproject met inzet van de gemeenschap kan worden opgezet. Een man of vrouw met hiv heeft baat bij toegang tot medicijnen, maar als hij door stigma of angst buiten de gemeenschap staat, helpt dat zijn mentale gezondheid niet, wat onherroepelijk weerslag heeft op zijn fysieke conditie. Bezer: “Het gaat vaak om vrij simpele interventies die een grote impact hebben.”
Data verzamelen
De projecten die Lamia Bezer ontwikkelt, gaan niet alleen over bestaande patiënten, maar ook om nieuwe patiënten én om mensen die ziek zijn maar dat nog niet weten. En daar komen data om de hoek kijken, een ander belangrijk onderdeel van de lopende proefprojecten. “Data verzamelen is ontzettend belangrijk”, zegt Bezer.
“Als je op basis van statistiek weet hoeveel mensen er in een kamp voor vluchtelingen of ontheemden zouden moeten zijn met een bepaalde aandoening, én je weet hoeveel mensen je in behandeling hebt, dan weet je dus ook hoeveel mensen je nog niet hebt bereikt. Waarom bereik je ze niet? Weten mensen dat ze ziek zijn maar komen ze niet naar een kliniek of halen ze hun medicijnen niet op? Waarom dan niet? Of lopen er veel mensen rond die nog niet gediagnosticeerd zijn? En hoe ga je die dan opsporen?”
We gebruiken data om medische behandelingen af te stemmen op de werkelijke behoeften van patiënten. Via data begrijpen we of medische behandelingen het juiste effect hebben. En last but not least helpen data ons om met concreet bewijs te buitenwereld te laten zien waar de behoeften liggen. Ook hier kunnen relatief simpele ingrepen helpen. Een diabetespatiënt heeft een koelkast nodig om insuline te bewaren, zieken die op bepaalde tijden medicatie moeten nemen zijn gebaat bij betrouwbare openbare klokken, een hartpatiënt die geregeld op controle moet komen maar bang is corona op te lopen, kan geholpen zijn met huisbezoek. Bezer: “Elke situatie en elke gemeenschap vraagt om andere oplossingen, dus we bouwen netwerken op in allerlei sectoren.”
En soms, soms moet ook de gemeenschap zelf nog worden gebouwd of verstevigd. Immers, oorlogen, natuurrampen en honger ontregelen niet alleen levens van individuen en families, maar scheuren vaak ook gemeenschappen aan flarden. Daar waar mensen neerstrijken, kost het tijd opnieuw sociale samenhang te creëren, met de verantwoordelijkheid, zorg voor elkaar en het vertrouwen die daarbij horen.
“We trainen dus mensen die deel worden van de gemeenschappen en die daar blijven, ook als wij weer vertrekken. Zo blijft ook onze impact bestaan.”
