Wat jij moet weten over migratie voor je gaat stemmen op 6 juni
Over vluchtelingen en asielzoekers bestaan veel fabels die misbruikt worden in het politieke debat over migratie, opvang en asiel. Dit leidt tot negatieve beeldvorming en vraagt om extra waakzaamheid gedurende de Europese verkiezingen op 6 juni. Wij hebben de belangrijkste fabels, feiten en cijfers over migratiedeals, opvang in de regio en asiel voor je op een rijtje gezet.
1. “Ze komen allemaal hierheen”? Zeker niet. Dit is een fabel.
Van de 110 miljoen mensen die wereldwijd gedwongen ontheemd zijn, is het grootste deel, 62.5 miljoen mensen, ontheemd in eigen land. Iets meer dan 35 miljoen mensen zijn hun eigen landsgrenzen overgestoken op zoek naar veiligheid en 5.4 miljoen mensen zijn geregistreerd als asielzoeker.
Van de mensen die gedwongen ontheemd zijn, is 67% langer dan 5 jaar ontheemd. De meerderheid van de vluchtelingen die gedwongen hun land verlaat (72%) blijft in landen die grenzen aan hun eigen regio.
De VN-Vluchtelingenorganisatie heeft een structureel begrotingstekort van zo’n 40%. Gevolg is dat het leven en levensonderhoud van mensen op de vlucht ‘in de regio’ onder druk staat.
Meer dan de helft van alle mensen die hun land ontvluchten komen uit slechts 3 landen: Syrië (6,5 miljoen), Afghanistan (5,7 miljoen) en Oekraïne (5,9 miljoen).
Bron: VN-Vluchtelingenorganisatie
2. Hoeveel asielzoekers zijn er in 2023 dan naar de EU gekomen?
In 2023 werden er in de EU ruim 1 miljoen asielaanvragen ingediend, een stijging van 20% ten opzichte van 2022 en het hoogste aantal asielverzoeken sinds 2016 (1,2 miljoen).
Vorig jaar was het aantal mensen – voornamelijk Syriërs en Afghanen – die voor het eerst asiel aanvroegen in de EU, volgens Eurostat, het hoogst in Duitsland (31% van alle eerste aanvragers in de EU), gevolgd door Spanje (15 %), Frankrijk (14 %) en Italië (12 %). In Nederland deed slechts 3,6% daarvan een eerste asielaanvraag, oftewel 38.320 mensen. Daarvan kregen tot nu toe 14.490 een verblijfsvergunning, vele aanvragen zijn momenteel nog in behandeling bij de IND. In Nederland ligt het totale percentage van mensen die status krijgen rond de 80%.
Daarnaast zorgt de oorlog in Oekraïne voor een grote stijging in het aantal mensen dat veiligheid zoekt in Europa: eind februari 2024 werden ruim 5,9 miljoen Oekraïners geregistreerd in de EU. Zij hoeven echter geen asiel aan te vragen, maar krijgen direct tijdelijke bescherming zoals – onder andere – een werk- en verblijfsvergunning.
3. “Migratiedeals zijn de oplossing voor de EU en schenden geen mensenrechten.” Fabel, dit is waarom.
Migratiedeals zijn een hot topic. Om ‘grip te krijgen op migratie’ maken EU-lidstaten afzonderlijk of gezamenlijk afspraken met landen buiten de EU.
Dergelijke deals omvatten onder andere financiële bijdragen van de EU voor de opvang en bescherming van vluchtelingen in derde landen. In de afgelopen jaren zijn ze echter steeds meer gericht op strengere grensbewaking om de aankomst van vluchtelingen en migranten te voorkomen. Dit gebeurt in ruil voor directe financiële steun aan autoriteiten die vaak een problematische reputatie hebben op het gebied van mensenrechten en strikte nationale veiligheidsregimes hanteren.
Bij Europese steun aan deze regimes kan worden gedacht aan het financieren van de grens- en kustwachten, het versterken van datasystemen aan grenzen en/of het trainen van grensbewakers die bijvoorbeeld illegale pushbacks uitvoeren.
Vier EU-migratiedeals in het kort:
Een van de bekendste migratiedeals van de EU is de EU-Turkije deal uit 2016. Deze overeenkomst voorzag in financiële steun (6 miljard euro) aan Turkije en VN-organisaties voor de verbetering van de opvang van Syrische vluchtelingen in Turkije.
Daarnaast hield de deal in dat alle mensen, inclusief asielzoekers, die vanuit Turkije op de Griekse eilanden aankomen, zouden worden teruggestuurd, ondanks dat Turkije als onveilig werd beschouwd en Syriërs gedwongen terugstuurde naar Syrië. In het Vluchtelingen Verdrag dat na de Tweede Wereldoorlog werd ondertekend, staat dat het verboden is om mensen terug te sturen naar een onveilig land.
Voor elke teruggestuurde Syriër zou de EU een Syrische vluchteling vanuit Turkije opnemen en per vliegtuig laten overkomen. Daarnaast moest Turkije ook maatregelen nemen om te voorkomen dat mensen naar de Griekse eilanden oversteken.
In de praktijk bleek het moeilijk om mensen terug te sturen naar Turkije, waardoor tienduizenden asielzoekers vastzaten op de Griekse eilanden in inhumane omstandigheden die niet voldeden aan Europese normen.
In 2017 sloot de EU nog een migratiedeal, dit keer met Libië. Uit rapporten van o.a. Amnesty International uit dat jaar, bleek al dat de Libische kustwacht zich schuldig maakt aan grove mensenrechtenschendingen, zoals (seksueel) geweld en marteling.
In november 2021 stelde een onafhankelijke onderzoekscommissie van de Verenigde Naties zelfs vast dat er gronden zijn om aan te nemen dat er in Libië oorlogsmisdaden zijn gepleegd, waarbij het geweld tegen migranten en vluchtelingen kan worden geclassificeerd als een “misdaad tegen de mensheid”.
Het tegenhouden en terugsturen van migranten en vluchtelingen naar de Libische detentiecentra waar deze mensrechtenschendingen plaatsvinden, wordt door de EU indirect gefaciliteerd door technische en financiële steun voor de Libische kustwacht.
In juli 2023 sloot de EU een deal met Tunesië. Hierin werd onder andere afgesproken dat de EU de Tunesische overheid geld en technische steun zou geven om migratie naar de EU te ontmoedigen.
Hoewel de overeenkomsten spreken over de noodzaak om de rechten van vluchtelingen te waarborgen, werd de deal ondertekend zonder harde voorwaarden op het gebied van mensenrechten en bescherming van vluchtelingen.
De realiteit laat zien dat de Tunesië zich niet houdt aan verplichtingen uit internationale mensenrechtenverdragen; tijdens de voorbereidingen van de deal lieten de Tunesische autoriteiten honderden mensen stranden in de woestijn, zonder water, voedsel of onderdak.
Vandaag de dag hebben mensen op de vlucht in Tunesië nog steeds geen of amper toegang tot adequate opvang, hulp of asielbescherming.
Onlangs sloot de EU haar nieuwste deal met Egypte, opnieuw een omstreden akkoord met veel kritiek vanuit mensenrechtenorganisaties.
In de deal wordt 7,4 miljard euro gestoken. Tweehonderd miljoen euro zal worden gebruikt om de grensbewaking te intensiveren. In de praktijk zal dat betekenen dat vluchtelingen en migranten aan de grens worden tegengehouden. Ook moet Egypte migranten opvangen die teruggestuurd zijn vanuit Europa.
Financiële middelen die Egypte ontvangt van de EU worden niet overgemaakt naar uitvoerende organisaties zelf, maar direct aan het autocratische regime zelf. Op het moment dat er geen eisen worden gesteld aan het monitoren van de besteding van dit geld, wordt het vrijwel onmogelijk voor parlementen om inzicht te krijgen in de consequenties van het gevoerde EU-beleid.
Momenteel komt ongeveer de helft van alle vluchtelingen in Egypte uit Soedan, gevlucht voor de oorlog en hongersnood in hun land. Velen van hen – inclusief alleenstaande kinderen – worden onrechtmatig gedetineerd in Egypte en zonder juridisch proces teruggestuurd naar Soedan.
Geen deal is een succes als mensenrechten worden geschonden. “Pak de problemen van vluchtelingen zelf aan. Zet in op conflictbemiddeling, op fatsoenlijke opvang in de eigen regio, op beter bestuur. Als je dat doet, lever je een serieuze bijdrage aan een oplossing voor de problemen van de EU én van mensen op de vlucht”, aldus Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling.
6 juni: Europese verkiezingen 2024
De muren van Europa worden steeds verder en hoger opgetrokken. Vluchtelingen worden geweerd met afschrikking, politiegeweld en schendingen van mensenrechten. Op ontwikkelingssamenwerking en hulpverlening in conflictgebieden en armere landen wordt bezuinigd. Dat moet anders. Op 6 juni gaat Nederland naar de stembus voor de Europese verkiezingen. Voor vluchtelingen van groot belang, want veel asiel- en migratiebeleid wordt door de EU gemaakt.
Gebruik je stem voor vluchtelingen
Kies voor politici die opkomen voor mensen op de vlucht en staan voor rechtvaardigheid, humane behandeling en opvang.
